Döşeme, yapıyı katlara ayıran ve yapıdaki yükleri taşıyıcı yapı ögelerine aktaran iki boyutlu yapı elemanıdır ve iki ana işlevi vardır. Bunlardan biri yapıda oluşacak olan sabit ve hareketli yükleri, yapının taşıyıcısı olan kolon, kiriş ve perdelere iletmektir. Döşemelerin ikinci görevi ise, üzerinde bulunan mekânın işlevine ve kullanıcısına uygun zeminler oluşturmaktır.
Döşemeler iki ana bölmeden oluşmaktadır. Bunlar taşıyıcı ve kaplama kısmıdır. Taşıyıcı kısmı yapı türü, yapı malzemesi, yük hesabı gibi durumlar göz önünde bulundurularak hesaplanmakta ve projelendirilmektedir. Döşemelerin kaplama kısmı ise mekân işlevine göre değişmektedir.
Döşeme Tipleri Nelerdir?
Döşemeler betonarme, ahşap, çelik, taş ve karma döşemeler olmak üzere malzemesine göre ayrılırlar. Döşemeler malzeme dışında kirişli döşemeler, kirişsiz (mantar) döşemeler, dişli (nervürlü) döşemeler, asmolen döşemeler, kaset (ızgara) döşemeler gibi statik ayrımlara da sahiptir.
Kirişli Döşemeler
En az bir kenarı kirişe oturan döşeme tipidir. 8-20 cm arasında kalınlığa sahip plaktan oluşur. Genellikle kenar uzunlukları çok büyük olmayan odalarda (mekanlarda) kullanılır. Maliyeti düşük ve hesaplıdır. Genellikle konut tipi yapılarda tercih edilir.
Kirişsiz (Mantar) Döşemeler
Kirişleri olmayan, doğrudan kolonların üzerine oturtularak yapılan döşemelerdendir. Genellikle kalınlığı 30-40 cm kalınlığını bulmaktadır. Kenar uzunlukları ve yükleri çok büyük olmayan mekanlarda (9-10m) kullanılır. Maliyeti ve kalıp işçiliği düşüktür. Alttan bakıldığı zaman düz bir tavan gözükür çünkü sarkan bir kiriş bulunmaz. Depremde davranışı kötüdür. Kolonların döşemeyi delip geçme (zımbalama) ihtimali vardır, bu sebeple sanayi yapıları gibi yapılarda kolonlara başlık yapılır.
Dişli (Nervürlü) Döşeme
Ana kirişlerin üzerine, birbirine paralel küçük kirişlerin (dişlerin) oturtulması ve bu küçük kirişlerin üzerine ince bir plak yerleştirilmesiyle yapılan döşemelerdendir. Diş boyutlarının genişliği 10-15 cm, yüksekliği ise 25-35 cm arasıdır. Plak kalınlığı 5-7 cm civarındadır. Büyük hacimlerde, yük miktarı fazla alanlarda kullanılır. Eğer mekân kare veya kareye yakın ise çift yönde, dikdörtgen ise tek yönde kirişler kullanılır. Nervürlü döşemede deprem dayanıklılığı zayıftır. Bu sebeple yapıya perde duvarlar eklenerek güçlendirme yapılmalıdır.
Asmolen Döşeme
İnşaatlarda sık kullanılan dişli bir döşeme tipidir. Dişler arası asmolen adı verilen hafif bir malzeme ile doldurulur. Tavan düz görünür. Deprem açısından çok sağlıklı bir döşeme değildir ve perde duvarlar ile desteklenmesi gerekebilir.
Kaset (Izgara) Döşeme
Kolon kullanılmaması gereken, geniş açıklıklı mekanlarda (sinema salonu, otopark, spor salonu vb.) kullanılır. Bununla 15-20 m açıklık geçilebilir. İnşa şekli dişli döşemeye benzemektedir. Dişli döşemedeki dişler yerine, bu döşemelerde normal boyutlu kirişler (tali kirişler) kullanılmaktadır. Bu döşemede ana kirşler 80-100 cm, tali kirişler ise 50-150 cm arasındadır. Bu döşemelerin sistemi ağırdır ve bu sebeple kolonlara değil perdelere oturtulması gerekmektedir.
İşlev ve Konumlarına Göre Döşemeler
Döşemeler işlev ve konumlarına göre şu şekilde adlandırılmaktadır:
İç ve Dış Döşemeler
Yapı içerisinde kalan döşemeye iç, yapı dışarısında kalan döşemeye dış döşeme denir.
Zemine Oturan ve Oturmayan Döşemeler
Zemine oturan döşeme yapının içerisinde bulunan ve direkt zemine oturan döşemedir. Zemine oturmayan döşemeler ise ara kat ve çatı döşemeleridir.
Altı Açık Döşeme
Dış ortamla teması olan döşemelerdendir. Balkon döşemesi, yapı çıkmaları bu döşeme tipine örnektir.
Düşük Döşemeler
Yapıdaki banyo ve tuvaletlerde giderlerin gizlenmesi için yapılan döşemelerdendir. Diğer döşemedeki üst kotlara göre bu döşemedeki kot daha alçaktır. Tesisat işlemi tamamlandıktan sonra dolgu yapılarak diğer döşemenin kotu ile aynı seviyeye getirilir.
Yükseltilmiş Döşemeler
Mekân zemininde bulunan tesisat kablolarının gizlenmesi için yapılan, mevcut döşemeler üzerine yapılan, sökülüp takılma imkânı sunan döşeme tipidir.